Verschillende betrokkenen, verschillende belangen

Wanneer er sprake is van seksueel misbruik in een pastorale relatie zijn er onmiddellijk verschillende betrokkenen. In de eerste plaats zijn er een dader/beschuldigde en een slachtoffer/klager. Daarnaast zijn er de mensen om hen heen: hun gezinnen, vrienden en familie. En verder is er nog de gemeente/parochie.
Daarmee zijn er ook verschillende belangen in het geding. Hieronder wordt kort aangegeven welke belangen de verschillende partijen kunnen hebben.

Slachtoffers
 

Het belang van slachtoffers is dat recht wordt gedaan. Indien mogelijk door de pleger, maar in ieder geval door de gemeente/parochie en de landelijke kerk.
‘Recht worden gedaan’ houdt in dat slachtoffers gehoor en geloof vinden en erkend worden in het feit dat zij slachtoffer waren, niet medeplichtig.
Dat betekent niet dat van een slachtoffer verwacht wordt dat zij zich gedraagt als het clichébeeld van een slachtoffer. Niet alleen als iemand zichtbaar gekwetst is en hulp nodig heeft, heeft zij recht op recht; zij heeft dat ook als ze strijdbaar is.
‘Recht gedaan worden’ betekent ook dat slachtoffers hun plaats in de geloofsgemeenschap kunnen behouden of hervinden als zij dat willen en dat ze niet ook nog eens het slachtoffer worden van uitsluiting.

Partners van slachtoffers
 

In een aantal gevallen is ook het vertrouwen dat de partner van een slachtoffer in de predikant had, beschaamd. En soms maakt hij/zij de partner verwijten of worden (in)directe beschuldigingen geuit. Veel partners hechten waarde aan een veroordeling van de predikant, zowel vanuit een wens tot straf of wraak als om zichzelf en/of de partner te beschermen tegen verder manipulaties door de pleger.

Daders

Theoretisch gesproken is het in het belang van plegers dat zij hun gedrag erkennen en hulp vinden bij het aanleren van andere gedragspatronen. Verreweg de meeste daders ervaren dit echter niet zo.
Ook gezien de maatschappelijke en financiële gevolgen die een tuchtrechtelijke maatregel of een strafrechtelijke veroordeling kan hebben, is het in hun belang dat hun daden niet als misbruik beschouwd worden. Daders hebben er dan ook belang bij dat er zo weinig mogelijk accent komt te liggen op het misbruikende van hun gedrag. Het afschilderen van de aanklagende partij als aanstichter van alle ellende (ze heeft hem verleid of hij is een fantast) hoort hierbij.

Partners van daders

Als een predikant seksueel misbruik heeft gepleegd, is niet alleen het vertrouwen van een gemeentelid misbruikt, maar ook dat van de eigen partner. De partner van de pleger is bedrogen. Bovendien is de pleger opeens een seksueel delinquent die het risico loopt het ambt, het inkomen en de pastorie kwijt te raken. Dat heeft nogal wat gevolgen voor de relatie. Partners gaan op verschillende manieren om met deze mogelijke consequenties.

Kerkenraad / parochiebestuur

De kerkenraad heeft de verantwoordelijkheid adequaat te handelen tegenover alle betrokkenen. De kerkenraad moet ervoor zorgen dat de rust in de gemeente gehandhaafd blijft of anders zo spoedig mogelijk wordt hersteld. Maar de kerkenraad is de leider kwijt en verkeert vaak zelf in een toestand van ontreddering. Uiteenlopende reacties kunnen daarvan het gevolg zijn en soms slaan de reacties gaandeweg een proces om.
De kerkenraad heeft er belang bij dat de gemeente niet geconfronteerd wordt met een complexe en pijnlijke kwestie als seksueel misbruik. Niemand wil dat, ‘het kan niet waar zijn’, het past niet binnen het zelfbeeld van de gemeente en er is grote onzekerheid hoe te handelen. Hierbij speelt loyaliteit met de predikant een rol, maar ook de verantwoordelijkheid voor de financiële consequenties van een en ander.
Als het feit van het misbruik niet meer ontkend kan worden, vindt er vaak een omslag plaats. Daarbij speelt onder andere de (vermeende) verantwoordelijkheid voor het ‘toelaten’ of niet tijdig stoppen van het misbruik mee.
Soms worden daarbij de belangen van slachtoffers uit het oog verloren. De gemeente hoort veilig te zijn, dus de dader moet verdwijnen, dus de misbruikte moet een klacht indienen, ook als zij daar nog niet aan toe is, de gemeente kan daar niet op wachten. De kerkenraad heeft vooral oog voor het geheel van de gemeente. Daar moet zo spoedig mogelijk de rust en de veiligheid hersteld worden. Dit kan leiden tot uitsluiting van het slachtoffer, een zeer ongewenste situatie.